Cổng thông tin điện tử huyện Cẩm Xuyên

Chỉ hai câu ca ấy đã nhắc nhở mỗi người công dân xã Cẩm Mỹ hai nội dung về lịch sử, một là: xã Cẩm Mỹ và Cẩm Duệ trước đây chung một xã có tên là Mỹ Duệ, hai là: xã Mỹ Duệ nói chung và xã Cẩm Mỹ nói riêng từ xưa đã có danh tiếng ⁽¹⁾.
Năm 1831, tỉnh Hà Tĩnh có 2 phủ, 6 huyện, gồm: Hương Sơn, Là Sơn, Thiên Lộc, Nghi Xuân thuộc phủ Đức Thọ; huyện Thạch Hà, Kỳ Hoa thuộc phủ Hà Hoa. Huyện Cẩm Xuyên trước đây thuộc phủ Hà Hoa, đời nhà Minh có tên là huyện Kỳ La, năm Minh Mạng thứ 17 (1836) huyện có tên là Hoa Xuyên, gồm 4 tổng: Mỹ Duệ, Vân Tán, Thổ Ngọa và Lạc Xuyên; năm 1841 đổi tên là Cẩm Xuyên. Năm 1858, khi Thực

⁽¹⁾

Theo từ điển Tiếng Việt thông dụng – NXB GD 1996, trang 1333 thì thanh danh là danh tiếng, tiếng tăm, mặt tốt đẹp vốn có của con người.

dân Pháp xâm lược nước ta, huyện Cẩm Xuyên thuộc Phủ Hà Thanh gồm các huyện: Cẩm Xuyên, Thạch Hà, Kỳ Anh. Đến năm 1917 phủ Hà Thanh có tên gọi là phủ Thạch Hà.
Mỹ Duệ là một tổng lớn của huyện, có các xã: Mỹ Duệ ( nay là xã Cẩm Mỹ và Cẩm Duệ),Tam Lộng (nay là xã Cẩm Quan), Phương Cần (Cẩm Thành), Vịnh Lại (Cẩm Vịnh), Đại Tăng (Cẩm Thạch), Bộc Nguyên (Cẩm Thạch), Xuân Lâu (Cẩm Thạch), Như Xuân (nay thuộc Cẩm Mỹ), A Bì ⁽¹⁾. Mỹ Duệ là một xã lớn nên Tổng cũng lấy tên là Tổng Mỹ Duệ.
Xã Mỹ Duệ ngày trước có 3 làng: Quy Vinh, Triều Thượng, Phương Phong. Sau cách mạng tháng 8 năm 1945 thành lập thêm làng Thượng Mỹ. Làng này gồm các điếm: Thượng Đoạn, Trung Đoạn, Duệ Đoài, Bàu Mè, Bến Chuối, Kẻ Gỗ, Cồn Mối. Sau khi thành lập tên các điếm được đổi thành các xóm: Đô Đốc Tào, ( Thượng Đoạn), Phan Bội Châu ( Trung Đoạn và Duệ Đoài), Quốc Tuấn ( Bàu Mè), Hồng Thái ( Bến Chuối), Đội Cung (Kẻ Gỗ và Cồn Mối). Xã Mỹ Duệ đặt dưới sự chỉ đạo chung củ Chi bộ ghép Triều Thượng và Quy Vinh, chi bộ được thành lập cuối tháng 6 năm 1930. Tháng 12 năm 1954 dưới sự chỉ đạo của Huyện ủy, xã Mỹ Duệ được tách ra làm 2 xã Cẩm Mỹ và Cẩm Duệ, dưới sự lãnh đạo của hai chi bộ: Chi bộ xã Cẩm Mỹ và Chi bộ xã Cẩm Duệ.
Cẩm Mỹ là một xã nằm ở phía Tây huyện Cẩm Xuyên. Về vị trí, xã Cẩm Mỹ phía Bắc và Đông Bắc tiếp giáp với xã Cẩm Thạch và xã Cẩm Duệ, phía Đông và phía Đông Nam giáp với xã Cẩm Duệ và Cẩm Quan, phía Nam giáp với xã Cẩm Thịnh và huyện Kỳ Anh, phía Tây Nam giáp với tỉnh Quảng Bình và huyện Hương Khê. Tổng diện tích tự nhiên hơn 16.160 ha, phần lớn diện tích là đồi núi, ao hồ, diện tích canh tác chỉ có 528 ha. Toàn xã có 1.423 hộ với 6.270 nhân khẩu được phân bố thành 12 cụm dân cư theo đơn vị thôn, từ thôn 1 đến thôn 12. Nghề nghiệp chính là sản xuất nông nghiệp, chiếm hơn 95% lao động.
Là một xã miền núi có nhiều khe suối. Một số khe suối bắt nguồn từ các dẫy núi của tỉnh Quảng Bình đổ ra Rào Cái, rồi hợp vào Rào Môn, Rào Cời, Rào Len, Rào Bưởi ⁽¹⁾ thành con sông Ngàn Mọ. Sông Ngàn Mọ chảy theo hướng Nam – Bắc, về đến ngã ba Mọ (xã Cẩm Duệ) phân thành hai nhánh: một nhánh chảy hướng Bắc, phân chia ranh giới xã Cẩm Thành, Cẩm Vịnh ở hướng Đông và Cẩm Thạch, Cẩm Lâm ở hướng Tây. Nhánh này tiếp tục chảy lên Thạch Tân về Đại Nài, đi tiếp qua Tượng Sơn, Đồng Môn, Hộ Độ rồi đổ ra cửa Sót. Nhánh còn lại chảy hướng Đông qua xã Cẩm Quan, Thị trấn Cẩm Xuyên, đi tiếp qua Cẩm Thăng, Cẩm Phúc, Thị trấn Thiên Cầm, hội tụ về Sông Rác đổ ra Cửa Nhượng.
Sông Ngàn Mọ chạy dọc theo chiều dài xã Cẩm Mỹ, phân bổ xã làm hai nửa: Bắc Mỹ và Nam Mỹ ⁽²⁾. Với dòng chảy như vậy nên trước năm 1976 ⁽³⁾ con sông là nơi thuyền bè buôn bán qua lại nhộn nhịp: thuyền chở các sản phẩm miền núi như gỗ, củi, chè… về xuôi, chở các sản phẩm miền xuôi như muối, cá, mắm, hàng hóa tiêu dùng lên miền ngược. Trong chiến tranh chở lương thực, thực phẩm cho các đơn vị đóng quân trên địa bàn. Mỗi mùa mưa lũ, con sông chở đầy phù sa bồi đắp cho các bãi bồi ven sông, tạo nhiều cánh đồng trồng ngô, trồng khoai xanh tốt và những vùng cát sỏi là nguồn tài nguyên để phục vụ xây dựng các công trình.
Tuy nhiên con sông cũng tạo nên những trận lũ kinh hoàng cuốn theo nhà cửa, cây trồng vật nuôi củ người dân địa phương.
Cả 3 phía của xã Cẩm Mỹ đều là rừng núi: phía Đông và phía Nam bắt nguồn từ dẫy núi Đá Rương (tên cũ gọi là Động Đà Phương) qua Động Thờ, Cộ Xôi, rồi lên Động Đót; phía Tây từ các dẫy Cời, Le Bưởi, U Voi, Đỉnh Chủa Trơng (nay thuộc phía bên kia Hồ Kẻ Gỗ); phía Tây và Tây Bắc còn có các dẫy núi thấp chạy từ vùng Đá Bạc ra đến xã Thạch Điền huyện Thạch Hà. Hiện nay nhiều dãy đã bị ngập nước, còn lại dãy cao cùng với con đập Kẻ Gỗ tạo thành khu vực lòng hồ. Núi rừng xã Cẩm Mỹ ngày trước có nhiều cây gỗ quý như: lim, chò, sến, dổi…và nhiều động vật hoang dã quý hiếm như: hổ, voi, gấu, tê giác. Năm 1988 người dân đã phát hiện vùng Khe Đẻn tại ngọn Rào Cời và khu vực Khe Mây ở thôn 5 có vàng, rất nhiều người dân các tỉnh, huyện, xã khác và nhân dân trong xã đến đây khai thác. Đặc biệt, tại khu vực lòng hồ Kẻ Gỗ năm 1995, giáo sư Võ Quý đã tìm ra loại Gà Lôi lam đuôi trắng ở xã Cẩm Mỹ, huyện Cẩm Xuyên, cùng với con Sao la ở huyện Vũ Quang đã góp phần làm cho tỉnh Hà Tĩnh phong phú với các loại động vật cực kỳ quý hiếm. Hồ Kẻ Gỗ có gần 12 ha rừng tự nhiên. Rừng Kẻ Gỗ có 4 tầng chính, tầng cao như: lim, trín, hoàn linh; tầng cây vừa như: gọ, trường, dẻ; tầng cây nhỏ như: máu chó, ngà tre, gừng...; tầng thảm tươi như: lá nón, sa nhân và một tầng phụ như song, mây…theo khảo sát ở đây có 40 họ và 300 loài cây thân gỗ. Ngày trước, nhiều người dân khai thác các nguồn lợi tự nhiên từ rừng, như khai thác gỗ, củi, săn bắn thú rừng, mật ong…Rừng còn là nơi che chở các đoàn quân di chuyển và chiến trường miền Nam theo đường mòn Hồ Chí Minh; rừng che dấu sân bay dã chiến⁽¹⁾. Đường 22 bắt nguồn từ ngã ba Thình Thình chạy qua các dẫy núi phía Tây xã Cẩm Mỹ, nối với nhánh mòn của Hồ Chí Minh để đi vào tỉnh Quảng Bình, nay phần lớn con đường đã ngập nước lòng hồ. Ngày nay dãy núi tạo ra thế mạnh để phát triển kinh tế trang trại, trồng rừng và phát triển chăn nuôi.
Về giao thông: xã Cẩm Mỹ có hai đường nhựa chạy qua, là đường tỉnh lộ 17 nối liền Kẻ Gỗ - Thành phố Hà Tĩnh và tuyến quốc lộ 8c nối Kẻ Gỗ - Thiên Cầm. Trước năm 1975, con sông Ngàn Mọ là trục giao thông đường thủy, sau khi xây dựng đập Kẻ Gỗ, các con kênh dẫn nước trở thành các trục đường giao thông nối Cẩm Mỹ với các xã miền xuôi.

Sự hình thành và phát triển